2016-cı il sentyabrın 23-də Londonda Oksford Universitetinin Nizami Gəncəvi Mərkəzinin rəhbərləri professor Nərgiz Paşayeva və həmkarı, Oksford və Nyu York Universitetlərinin professoru Robert Hoyland, Britaniyanın Ekseter Universitetinin professoru, Robert Qliv (http://socialsciences.exeter.ac.uk/iais/staff/gleave/) ilə işgüzar görüş keçiriblər.

Bu görüşün əsas məqsədi Britaniyada təsis edilmiş və qeydiyyatdan keçmiş (qeydiyyat nömrəsi 1169381) yeni fondun - "The British Foundation for the Study of Azerbaijan and the Caucasus" - Azərbaycanı və Qafqazı öyrənən Britaniya fondunun rəsmi təqdimatı üçün hazırlıq işlərini müzakirə etmək olub.

Xatırladaq ki, Britaniya Fondunun yaradılması prof. N.Paşayevanın və prof. R.Hoylandın təşəbbüsü idi. Bu il mayın 25-də Britaniyanın Lordlar Palatasında keçirilən xüsusi tədbirdə Qəyyumlar Şurası və sədr müəyyənləşdirilib. Bu barədə AZƏRTAC məlumat yaymışdır: http://azertag.az/xeber/955017

Professor R.Qliv adıçəkilən fondun Qəyyumlar Şürasının üzvlərindən biridir. Fondun Qəyyumlar Şurasının digər üzvləri: professor Robert Hoyland (Oksford və Nyu York universitetləri), professor Andryu Pikok ("St Andryus" Universiteti), Lord Malkolm Brus (siyasi xadim, otuz il ərzində Liberal Demokrat Partiyasının deputatı) və sədr professor N.Paşayeva (Bakı Dövlət və Moskva Dövlət universitetlərinin professoru).

Professor Qliv haqqında deyə bilərik ki o, İslamın şiəlik təriqətinin orta əsrlər dövründə tədqiqi üzrə Britaniyanın məşhur alimlərindən biri hesab olunur. Onun rəhbərlik etdiyi və üzvü olduğu bir çox təşkilatlar arasında Böyük Britaniyanın Farsşünaslıq İnstitutu (http://www.binstpstudies.co.uk/), İslamşünaslıq Şəbəkəsi və Birləşmiş Krallıqda İslam dinini öyrənən bir sıra başqa aparıcı qurum və təşkilatların adlarını qeyd etmək olar. Birləşmiş Krallığın Ekseter Universitetində çalışmazdan öncə o, Oksford Universitetinin St Cons Kollecində, Tehran Universitetində, Tokionun Meiji Universitetində, Vaşinqton və Yerusəlim Universitetlərində dəvətli professor kimi fəaliyyət göstərib. İranda yaşayan azərbaycanlılara xüsusi elmi maraq göstərən alim Qum və Nəcəf şəhərlərinin icmalarında azərbaycanlıların rolunu tədqiq edib.

Söhbət zamanı professor R.Hoyland və professor N.Paşayeva qonağa Fondun Qəyyumlar Şurasına üzv olduğu üçün minnətdarlığını bildirdilər. Azərbaycanı və Qafqaz bölgəsini hərtərəfli öyrənməkdə mühüm vasitəyə çevriləcək Fondun qarşısında böyük vəzifələr qoyulduğunu, onun fəaliyyətinin uzunmüddətli məqsədlərə xidmət edəcəyini qeyd ediblər. Prof R.Hoyland qeyd edib ki, 2013-cü ildə N.Paşayevanın təşəbbüsü ilə Oksford Universitetində Nizami Gəncəvi Mərkəzi (http://www.orinst.ox.ac.uk/research/nizami-ganjavi/home) təsis edilib. Mərkəzin Birləşmiş Krallıqda Azərbaycanı öyrənən ilk və yeganə elmi qurum olduğunu və britaniyalı alimlərin eləcə də ABŞ və Avropanın bir çox universitetləri arasında hörmət qazandığını etiraf etdi. Beləliklə, artıq Birləşmiş Krallıqda Azərbaycan və Qafqaz bölgəsinə yaranan elmi marağın artmasını nəzərə alaraq, N.Paşayeva bir sıra britaniyalı alim və siyasətçilərlə iki il ərzində ətraflı, müntəzəm məsləhətləşmələr aparıb. Bu işlərin nəticəsi kimi Azərbaycanla bağlı elmi perspektivli akademik layihələrin, fundamental araşdırmaların, mədəni-sosial münasibətlərin genişlənməsi üçün yerli qüvvələrin dəstəyinə ehtiyac yaranıb. Yaradılan Britaniya Fondu bu missiyanı daşımağı məqsəd kimi qəbul edib.

Professor N.Paşayeva Azərbaycana, onun qədim tarixi-mədəni irsinə göstərdiyi marağa görə hörmətli alimə öz minnətdarlığını bildirib. O, Britaniya Fondunun yaradılmasının mədəni-tarixi zərurət olduğunu bir daha qeyd edərək, bu mühüm hadisənin Azərbaycan Demokratik Respublikasının 100 illik yubileyi ərəfəsinə təsadüf etməsini xüsusi bir töhfə kimi nəzərə çatdırıb. Professor R.Qlivin Cənubi Azərbaycana olan xüsusi marağını təqdir edən N.Paşayeva artıq vətən tarixi dedikdə Böyük Azərbaycanın, həm bugünkü Azərbaycan Respublikasının, həm də Cənubi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlıların tarixinin elmi əsaslarda öyrənilməsinin vacib olduğunu bildirib.

Beləliklə, alimlər Fondun rəsmi təqdimatı üçün indiyədək görülmüş və bundan sonra nəzərdə tutulan işləri müzakirə ediblər.

Günün ikinci yarısında Oksford Universitetinin Nizami Gəncəvi Mərkəzinin elmi-tədris planına daxil olan tərcümə işinin müzakirəsi aparılıb. Qeyd edək ki, Mərkəz tərəfindən nəşrə hazırlanan "Dahi Azərbaycan şairi Nizami (Y.Bertels) kitabının Oksford Universitetinin Şərqşünaslıq İnstitutunun alimləri tərəfindən ingilis dilli versiyasının təqdimatı üçün XIX əsrdə yaşayıb yaratmış məşhur britaniyalı rəssam Lord Leytonun ev-muzeyi (https://www.rbkc.gov.uk/subsites/museums/leightonhousemuseum1.aspx) seçilib bəyənilib. Belə ki, XIX əsrdə yaşamış Lord Leyton Şərqin və İslam dünyasının böyük pərəstişkarı idi. Hətta öz şəxsi evini də (indi muzey olan) Şərq-İslam memarlıq ənənəsi üslubunda düzənləmiş, heyrətamiz bir atmosfer qura bilmişdir. 6-dan çox dildə danışan Lord Leyton bu evdə, özünün kiçik Şərq aləmində ömrünün sonuna qədər yaşayıb.

Həmin gün N.Paşayeva və R.Hoyland Londonda yerləşən "Qilqameş Nəşriyyat Evinin (http://www.gilgamesh-publishing.co.uk/index.html) direktoru Mat Skotla bərabər yuxarıda adıçəkilən kitabın çapının hazırlıq işlərini müzakirə ediblər. 1940-cı ildən bəri ilk dəfə çap olunacaq kitabın təqdimatının bu il Londonda Lord Leytonun ev-muzeyində keçiriləcəyi nəzərdə tutulur. Kitabın elmi redaktoru və ön sözün müəllifi Oksford Universitetinin Şərqsünaslıq İnstitutunun aparıcı professoru Edmund Hertsiqdir. Azərbaycan tərəfindən kitaba ön söz Elçin Əfəndiyev tərəfindən yazılıb və Oksford Universitetində ingilis dilinə çevrilib.

N.Paşayeva müzakirə zamanı deyib: "Əfsuslar olsun ki, 1940-cı ildən bəri məşhur alim, Qərbdə böyük nüfuza malik Y.Bertelsin əsəri nəinki ingilis dilində, hətta rus dilində belə yenidən nəşr edilməmişdir. "Böyük Azərbaycan Şairi Nizami əsəri ilə Bertles Azərbaycan tarixinə, elminə, mədəniyyətinə, irsinə, eləcə də milli maraqlara, yetkinliyə və qürura böyük töhfə vermiş oldu. Bunu dərk və etiraf etmək üçün kitabın adına diqqət yetirmək kifayətdir. Dünya şöhrətli şərqşünasın kitabı bu gün də müəyyən dərəcədə mübahisəli olan məqamları - Nizami irsinin həqiqi ünvanını elmi dəlillərlə, obyektiv tədqiqat metodları, qəbul edilmiş nəzəri kontekstdə doğru müəyyən edir və həll edir. Belə ki, məhz Bertels ilk dəfə Nizamini Azərbaycan şairi kimi elmi dünyaya təqdim etmişdir. Nə gözəl ki, 1940-cı ildə yazılan bu kitab bu gün Oksford Universitetinin Nizami Gəncəvi elmi mərkəzində tərcümə edilib çapa hazırlanır. Ümidvaram ki, bu hadisənin nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğunu dərk etməmək mumkün deyil".

İncəsənət həvəskarları üçün qeyd edək ki, Lord Leyton (1878-1896) məşhur ingilis rəssamı və heykəltəraşı olub. O dövrün məşhur incəsənət ustaları Eduard von Steyne və Ciovanni Kostadan rəssamlıq dərsi alan Lord Leyton bir müddət İtaliyada çalışdıqdan sonra 1860-cı illərdə Londona qayıdaraq Rafaelə qədərki dövrün rəssamlıq üslubunda yaradıcılığa başlayıb. 1900-cu ildə Parisdə keçirilən dünyaşöhrətli Paris Rəssamlıq Sərgisində Böyük Britaniyanı Lord Leyton təmsil edib. O, 1878 ildən Kral İncəsənət Akademiyasının prezidenti vəzifəsində çalışıb və 1896-cı ildə Kraliça Viktoriya tərəfindən Lord tituluna layiq görülüb. Ümumiyyətlə, Lord Leyton Britaniyada Kraliça Viktoriya dövründə təsviri incəsənətin əsaslarını qoyan rəssam kimi tanınır. Onun yaşadığı və rəssam kimi işlədiyi evi və emalatxanası olan bu yer bu gün Böyük Britaniyanın XIX əsrdən qalan incilərindən biri sayılır. Şəxsi həyatı haqqında çox az məlumat olan dahi rəssam İngiltərənin Milli Qalereyasında müasir Teyt Muzeyində və Kral İncəsənət Akademiyasında təmsil olunan ən məşhur rəssam və heykəltaraşlar arasındadır. Deyilənlərə görə, Lord Leyton Britaniyada lord titulu ilə təltif edilmiş yeganə rəssamdır.