Müasir zamanın yayılan yeni xəstəliklərindən biri də yüksək bal toplamaq fikri ilə yaşamaqdır. Valideynlər, hətta övladlarına olan sevgini unudaraq beyinlərində sayrışan "yüksək bal toplamalısan fikri"nin qurbanına çevrilirlər. Neçə-neçə yetkin həyata başlamayan canməhz yüksək bal yığa bilmədiyi üçün özünə qəsd edib. Dəfələrləabituriyent və ya tələbələrin intihar faktına rast gəlmişik. Halbuki, yüksək bal toplamaq, heç də həmişə yüksək həyat göstəricisi deyil. Bəsonda bu nədir? Niyə övladlarımızı yüksək bal xəstəliyinə düçar edirik?
Uşaqlara nə edirsə, valideyni edir
Unikal.org xəbər verir ki, psixoloq Orxan Orucun Milli.Az-a bildirdiyinə görə, valideynlərin övladlarına daim olaraq basqı etməsi, "Sən yüksək bal yığmalısan" kimi şərtlərinqoyulması onları mənəvi olaraq sıxır: "Uşaqdan potensialından artıq hədəfə çatmağı tələb etmək istər-istəməz onlarda müəyyən stress amillərinin çoxalmasına səbəb olur. Onsuz da abituriyentlər kifayət qədər stress altında yaşayırlar. Bir tərəfdən də valideynlərin basqısı onların bu stressini daha da çoxaldır.
Bəlkə də imtahan vaxtı abituriyent özünü bir o qədər də həyəcanlandırmayacaqdı, o stressi bu qədər güclü keçirtməyəcəkdi, amma valideynin hər dəfə övladının imtahan verəcəyinə görə narahat olması və bu narahatlığın uşağa göstərilməsi, bəzən bunun hansısa bir tələb formasında uşağın qarşısına qoyulmasıuşaqda həyəcanı çoxaldır. Normal şəraitdə imtahanlara hazırlaşan abituriyent yaxşı nəticə göstərəcəkdisə, həyəcan səbəbilə bəzi şeyləri unutmağa başlayır, stressə düşür. Bu imtahan hazırlıq proseslərinə də öz mənfi təsirini göstərir".
O.Oruc qeyd edib ki, uşaqlar adətən valideynlərin davranışlarını daha da ideallaşdırır: "Onların daha doğru hərəkət etdiyini düşünür və yaxud uşaqlıqdan öyrəşirlər ki, "Valideyn nə deyirsə, odur", "Valideyn düz deyir" və s.
Valideynin övladına görə narahat olması, həyəcan keçirməsinormaldır. Amma həyəcanı uşağa da keçirtməsin deyə bunu uşağa göstərməməyə çalışmalıdır. Valideyn nə qədər çox həyəcanlanırsa, bir o qədər də həyəcanını uşağa keçirir".
Biz sənə görə o qədər pul tökürük, bu nə baldı, yığdın?
"Hər dəqiqədən bir uşağın başına vurmaq ki, "Sən imtahandan keçməlisən, yüksək bal toplamalısan. Biz sənin üçün nə qədər pul tökürük" - çox yanlış addımdır. Bu kimi reaksiyalar uşağın çalışqanlığını artırmır, əksinə, həyəcanını artırır. Bu da, bildiyiniz kimi, imatahanların nəticəsinin aşağı düşməsinə səbəb olur.
Bəzi hallarda iradəsi zəif, motivasiyası aşağı, özünə qapalı uşaqların depressiyaya düşməsinə, intihara əl atmasına da gətirib çıxarır. Buna görə valideynlər diqqətli olmalıdırlar", - deyə psixoloq bildirib.
Yüksək bal toplayanlar artır
Təhsil üzrə ekspert Etibar Əliyev bildirib ki, statistikaya görə, bu il ali məktəblərə qəbul imtahanlarında 78545 abituriyent iştirak edib: "Ötən illərlə müqayisədə abituriyentlərin sayı azalıb. Lakin imtahanda 200 baldan yuxarı nəticə göstərən abituriyentlərin sayı artıb. Yüksək bal toplayanların sayında da artım müşahidə olunur. Belə ki, 200 baldan artıq nəticə göstərmiş abituriyentlərin sayı 43,8 faizdir, bu isə ötən ilə nisbətən 3,8 faiz çoxdur".
Bir də dərsliklərdə sadələşmə prosesi aparılmalıdır. Çox maraqlı məsələdir ki, şagird müstəqil olaraq dərslikdən istifadə edib çox vaxt orada oxuduqlarını anlaya bilmir. Bunu test tapşırıqları vasitəsilə anlamaq istəyir. Amma bu da çox böyük çətinliklər yaradır.
Müəllimlər uşağa dərsi izah etmək əvəzinə, qabaqlarına test atırlar
Ekspert bildirib ki, orta məktəb dərsliklərində olan mətnin, çalışmanın izahını müəllim verməlidir: "Amma müəllim nə edir? Test verir və dərsi testlərlə başa salır".
Bəzən müəllimlər onların yanlarına gələn abituriyentlər üçün test tapşırıqlarında hazır cavabları dairələyərək əzbərləməyi təklif edirlər. E.Əliyev hesab edir ki, məhz bu əzbərçiliyə, aşağı nəticələrin toplanılmasına səbəb olur: "Bu şəkildə yaxşı təhsil vermək mümkün ola bilməz. Müəllim uşağı düşündürməyə çalışmalıdır. ABŞ təhsil aktında yazılır ki, müəllim aşkarlamalıdır ki, şagirdlər düşünə bilirmi? Əzbərçilik düşünməyin qarşısını alır".
Yaxşı sənətkar savadsız ali təhsilli şəxsdən nüfuzludur
Təhsil ekspertinin fikrincə, valideynlərin əksəriyyəti övladlarının ali təhsil almağını istəyir: "Heç biri istəmir ki, övladı peşə təhsili alsın. Heç kim uşaqlarında peşə keyfiyyətlərini aşkar etmək istəmir. İstəyirlər ki, yüksək nəticə göstərsinlər. Lakin heç də ali savad işlə təminata zəmanət vermir. Yaxşı sənətkar savadsız ali təhsilli şəxsdən nüfuzlu adamdır. Təəssüf ki, bizdə bu gün meyl yoxdur ki, övladım saatsaz, dərzi və ya dülgər olsun. Ali təhsil üzrə verilən biliklər daim yenilənir, kim geri qalırsa, işlə təmin oluna bilmir".