2023-cü il demək olar ki, Ukrayna böhranı kontekstində keçib. Lakin dünyanın digər regionlarında münaqişələr, eskalasiyalar, humanitar, təbii və texnogen fəlakətlər də  səngiməyib.

"Unikal" 2023-cü ildə bütün dünyanın izlədiyi əsas beynəlxalq hadisəni xronoloji ardıcıllığı təqdim edir: 
 
Türkiyə və Suriyada zəlzələlər

Fevralın 6-da Türkiyədə 7,8 və 7,6 bal gücündə iki güclü zəlzələ baş verib ki, bu da Suriyanın şimalına təsir edib. Təbii fəlakət qurbanlarının sayı 50 mini keçib, 11 mindən çox insan yaralanıb.  Suriyada 4 minə yaxın insan həlak olub. Təbii fəlakət nəticəsində Türkiyədə 105 minə yaxın bina dağılıb və zədələnib.

Türkiyədə zəlzələ nəticəsində iqtisadi ziyan 25 milyard dollara çata bilər ki, bu da ölkənin ÜDM-nin 2,5 faizinə bərabərdir. Bu, Türkiyənin bütün tarixində bu cür ən dəhşətli fəlakətdir. Z 

Si Cinpinin Rusiyaya səfəri

Martın 20-22-də Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpin Rusiyaya üç günlük dövlət səfəri edib. Bu, Çin liderinin yenidən vəzifəyə seçilməsindən sonra onun ilk xaricə səfəri idi. Moskva və Pekin bütün sahələrdə əlaqələri inkişaf etdirmək və dərinləşdirmək və bu il rekord həcmdə 200 milyard dollarlıq ticarət həcminə nail olmaq əzmində olduqlarını nümayiş etdiriblər.

Çin tərəfi bu səfəri davam edən Ukrayna böhranı kontekstində ikitərəfli münasibətlərin və qlobal strateji sabitliyin möhkəmləndirilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən səfər kimi qiymətləndirib. 

Rusiyanın BMT Təhlükəsizlik Şurasına sədrliyi

Aprelin 1-dən aprelin 30-dək Rusiya BMT Təhlükəsizlik Şurasına sədrlik edib. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bildirir ki, Qərb nümayəndə heyətlərinin səyləri nəticəsində gərginləşən vəziyyətə baxmayaraq, Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının səmərəli fəaliyyətini təmin edə bilib. 

Finlandiyanın NATO-ya qəbulu

Aprelin 4-də Finlandiya rəsmi olaraq NATO-nun 31-ci üzvü olub. Qərb hərbi-siyasi alyansının Brüsseldəki qərargahı üzərində ölkə bayrağı qaldırılıb. Beləliklə, Helsinki onilliklər boyu neytral ölkə statusundan imtina edib və Şimali Avropa regionunun daha da hərbiləşdirilməsinə qapı açıb. Eyni zamanda, Finlandiya öz ərazisində Şimali Atlantika blokunun hərbi bazalarını və infrastrukturunu yerləşdirməyə söz verib. Bununla belə, artıq dekabr ayında ölkə ABŞ-la müdafiə sahəsində əməkdaşlıq sazişi imzalayıb, ona əsasən, Amerika hərbçilərinə Finlandiyanın bir sıra obyektlərinə giriş imkanı verilir. 

Sudanda eskalasiya

Aprelin 15-də Sudanda son bir neçə ildə davam edən siyasi proseslərdə böhran Əbdülfəttah əl-Burhanın rəhbərlik etdiyi ordu ilə Məhəmməd Həmdanın rəhbərlik etdiyi Çevik Reaksiya Qüvvələri (RRF) arasında açıq hərbi qarşıdurma ilə nəticələnib. Sudanın paytaxtı Xartumda başlayan qarşıdurmalar qısa zamanda bu Afrika ölkəsinin digər bölgələrinə də yayılıb. Əcnəbilər Sudanı kütləvi şəkildə tərk etməyə məcbur olublar. Beynəlxalq ictimaiyyətin münaqişənin həlli və davamlı atəşkəsə nail olmaq cəhdləri indiyədək nəticəsiz qalıb. Son altı ay ərzində toqquşmalar zamanı ordu və RRF nümayəndələri bir sıra məsləhətləşmələr aparıblar, lakin əldə olunan razılaşmaların heç biri tam yerinə yetirilməyib. 

Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əks-hücumunun uğursuzluğu

2023-cü il iyunun 4-5-də Ukrayna silahlı qüvvələri Azov dənizinin sahillərinə çatmaq kimi əsas vəzifə ilə Zaporojye istiqamətində aktiv hücum əməliyyatlarına başlayıb. NATO-nun iştirakı ilə təlim keçmiş Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin bölmələri hücuma keçib və Qərbin zirehli texnikası, o cümlədən Alman Leopard 2 tankları və Amerikanın "Bradley" piyada döyüş maşınları ilə təchiz edilib. Müdafiə üçün əvvəlcədən hazırlanmış mövqeləri tutan rus qoşunlarının müqaviməti nəticəsində Ukrayna hücumu demək olar ki, uğursuz olub.  Bu istiqamətdə 2023-cü ilin noyabrına qədər davam edən ağır döyüşlərdə Ukrayna Silahlı Qüvvələri bir neçə kilometr irəliləməyi bacarıb.  

Göyərtəsində milyarderlərin olduğu "Titan" sualtı qayığının itkin düşməsi 

İyunun 18-də "Titan" sualtı qayığı 100 ildən çox əvvəl batmış "Titanik" gəmisinin qalıqlarına dalarkən Atlantik Okeanında müəmmalı şəkildə yoxa çıxıb. Sualtı qayığın göyərtəsində beş ekipaj üzvü olub. Onların arasında britaniyalı milyarder və "Action Aviation" şirkətinin sədri Hamiş Hardinq və oğlu ilə birlikdə Pakistanın ən zəngin adamlarından biri, iş adamı Şahzad Davud da yer alıb. 

Dalış "OceanGate Expeditions" tərəfindən təşkil edilib. Dərin dəniz fövqəladə hadisə yerində aparılan xilasetmə əməliyyatı heç bir nəticə verməyib. Dörd gün sonra ABŞ Sahil Mühafizəsi bölmələri sualtı qayığın qalıqlarını aşkar ediblər. Sonradan məlum olub ki, qayıqda partlayış olub və bütün insanlar anında dünyasını dəyişib. Onların cəsədləri heç vaxt tapılmayıb. Medianın verdiyi məlumata görə, sualtı qayığın dizaynındakı səhvlər də daxil olmaqla, "Titan" batiskafının ölümünün dəqiq səbəbləri ilə bağlı araşdırma 18 aydan 24 aya qədər çəkə bilər.

Rusiya-Afrika Sammiti

27-28 iyul tarixlərində Sankt-Peterburqda ikinci Rusiya-Afrika sammiti keçirilib. Qərbin misli görünməmiş təzyiqlərinə baxmayaraq, tədbirdə Afrika qitəsinin 48 ölkəsindən rəsmi nümayəndə heyətləri iştirak edib, onlardan 27 dövlət birinci və ikinci şəxslər səviyyəsində təmsil olunub.  Müzakirələr zamanı iştirakçılar dövlətlərin suveren bərabərliyinə və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa əsaslanan yeni, daha ədalətli çoxqütblü dünya düzəninin arxitekturasının birgə qurulmasına sadiq olduqlarını bildiriblər. Rusiya tərəfi ilə “qaranlıq qitə” ölkələri arasında əməkdaşlığa güclü təkan verən sammit nəticəsində iştirakçılar 5 əsas sənəd və bəyannamə qəbul edib, 161 kommersiya sazişi imzalayıblar.

Qəzzada Fələstin-İsrail münaqişəsinin gərginləşməsi

Oktyabrın 7-də HƏMAS  yaraqlıları Qəzza zolağından İsrailin Fələstin anklavına bitişik ərazilərinə qəfil hücum edib, həmçinin yəhudi dövlətini iri raket atəşinə tutublar. Fələstin-İsrail münaqişəsinin gərginləşməsi Təl-Əviv üçün tamamilə gözlənilməz olub və bundan sonra İsrailin müharibə elan edib. 

HƏMAS-ın hücumu zamanı 1300-dən çox israilli öldürülüb, 250-yə yaxını isə girov götürülərək Qəzzaya aparılıb. İndiyədək 20 mindən çox fələstinli İsrailin cavab bombardmanı və İsrail ordusunun sektora quru əməliyyatının qurbanı olub,  on minlərlə insan yaralanıb, 7 mini itkin olaraq siyahıya alınıb. Həmçinin döyüş bölgəsində BMT-nin 142-dən çox əməkdaşı və 105 jurnalist həlak olub.

Fələstin-İsrail münaqişəsinin kəskin şəkildə artması bütövlükdə Yaxın Şərqdə vəziyyətin sabitliyini pozmaq riski daşıyır. Beynəlxalq ictimaiyyət tərəfləri dərhal atəşkəsə əməl etməyə və Qəzza zolağında humanitar əməliyyata başlamağa çağırır.

Gülayə Mecid