"Ağıllı" texnologiyalar insana qarşı

Bəs onların zərərlərindən necə qorunmalı?

Müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının güclü inkişafı insanların işlərini asanlaşdırmaqla yanaşı, özü ilə sağlamlığa zərər vuran problemlər də gətirir. Bunların sırasında, əsasən, gənclərin və məktəb yaşlı uşaqların daha çox istifadə etdikləri smartfonlar, planşetlər və tabletləri saymaq olar. Bu tip cihazlar gündəlik həyatda istər təhsil, istərsə də digər sahələrdə istifadə olunduğu kimi əyləncəli oyunlar üçün də vazkeçilməz vasitəyə çevrilib.

Amerika və ingilis tədqiqatçıların apardıqları araşdırma nəticəsində bu "ağıllı" texnoloji yeniliklərdən həddən artıq istifadə insan orqanizminə zərərli təsirlərinin ortaya çıxdığı sübut olunub. Burada söhbət həm fiziki, həm də beyinə olan mənfi təsirdən gedir. Belə ki, ofis şəraitində bu cihazlarla işləyənlərin daha çox bel və boyun ağrılarından şikayət etdikləri müəyyən edilib. Buna səbəb isə hərəkətsiz vəziyyətdə uzun müddət qalmaqdır ki, bu da əzələlərin və damarların gərilməsi ilə nəticələnir.

Gözün düşməni

Həkim-oftalmoloq Kəmalə Abbasova kompüter texnologiyalarının gözə zərərli təsirindən danışaraq bildirib ki, insanların bu tip cihazlardan çox istifadə etməsi onların sağlamlığını ciddi təhlükəyə atır. Əsasən də, smartfonlar və planşetlərin rəngli və parlaq işıqlı olması gözlərdə qızarma, yanma, yorğunluq, quruluq, bulanıq görmə, bir əşyanı iki görmə kimi simptomlara səbəb olur: "3-4 saatdan çox onlarla dayanmadan işləyən şəxslərin çoxunda bu tip problemlərlə tez-tez rastlaşırıq. Normalda insan, dəqiqədə 14-18 dəfə gözünü qırpmalıdır. Ancaq bu cihazlarla işləyən zaman bu say 6-7 dəfəyə qədər azalır. Gözlər bir nöqtəyə zilləndiyi üçün göz qapaqlarında qırpma azalır, onlarda zamanla quruma baş verir və gözlərdə iti görmə qabiliyyəti pozulur. Buna bağlı olaraq görmə vasitələrində yanma, batma kimi şikayətlər ola bilər. Ekrana, gözlər qırpmadan davamlı baxmaq baş ağrılarının yaranmasına da səbəb olur".
Oftalmoloq tövsiyə edir ki, bu vasitələrdən istifadə edərkən onları 50 sm məsafədən yaxına qoymaq olmaz. Bu cihazlar göz bərabərindən yuxarıda olmamalıdır. Ən əsası isə gecə saatlarında və qaranlıq otaqda onlardan istifadə etmək daha ciddi fəsadlar verə bilər. Çünki bu zaman gözlər daha tez yorulur. Bu yorğunluğun qarşısını almaq üçün isə gözlərə dinclik verilməli və bir neçə dəqiqə uzaq məsafəyə baxmaq lazımdır.

Təhlükə mənbəyi -
göy rəng

Həkim-nevropatoloq Leyla Vəliyevanın sözlərinə görə, bu tip cihazlarla uzun müddət işləyənlərdə əsəblər oyaq olur. Onlarda aqressivlik hiss olunur. Bir növ asılılıq yaranır, yuxu pozğunluğu əmələ gəlir ki, bu da nevrozla nəticələnir. Belə insanlar özlərinə qapanır, heç kimlə ünsiyyət qurmaq istəmirlər. Bu cihazlarda, əsasən, parlaq göy rəng xüsusi zərərlidir. Belə ki, orqanizmin istirahəti üçün vacib və yuxu üçün önəmli olan melatonin hormonun ifrazı azalır. Həmçinin sinir sisteminin dincliyi pozulur.
Belə problemlərlə üzləşməmək üçün iş rejimində dəyişiklik etmək lazımdır. Tez-tez fasilə vermək məsləhətdir. Otağın işıqlandırma və havalandırma sistemi normal olmalıdır.
Nevropatoloq bildirib ki, smartfon, planşet, tablet və mobil telefonlara alüdəçilik daha çox orta məktəb şagirdləri və tələbələr arasında geniş yayılıb: "Alüdəçilik o həddə çatıb ki, onlar hətta yolu keçərkən bütün diqqətlərini bu cihazlardan ayıra bilmirlər və həyatlarını təhlükə qarşısında qoyurlar. Qeyd edim ki, artıq bu cihazlara asılılığın artmasını nəzərə alaraq İngiltərədə problemi aradan qaldırmaq üçün klinika yaradılıb. Əsasən, gəncləri bu asılılıqdan qurtarmaq məqsədi ilə Londonda xəstəxanaların birində xüsusi proqramlar həyata keçirilir. Burada xəstələrin fiziki sağlamlığının yaxşılaşdırlması ilə yanaşı, onlara necə qidalanacaqları öyrədilir və cəmiyyətə adaptasiya olmalarına köməklik göstərilir".
Oturaq iş rejimi

Həkim-terapevt Mətanət Məmmədova deyir ki, bu cihazlarla işləmək qan azlığı yaradır. Uzun müddət oturaq vəziyyətdə işləmək aşağı ətraflarda qan dövranı pozğunluğu əmələ gətirir. Daim tərpənmədən bir vəziyyətdə oturaraq işləmək beldə, boyunda ağrılar yaradır. Məhz bu səbəbdən daha çox boyunda ostexandrozun əlamətləri ortaya çıxır. Hərəkətsiz qalma nəticəsində qan axını yavaşlayır ki, bu da kişilərdə prostatda problemlərə və impotensiyaya səbəb olur. Qadınlarda isə mioma və kista kimi ginekoloji xəstəliklərə rəvac yarada bilər.
Bundan başqa passiv və oturaq iş rejimi, əsasən, mədə-bağırsaq xəstəliklərinin artmasına, hərəkətsizlik ucbatından bağırsağın perstaltikasının pozulması nəticəsində qəbzliyin yaranmasına səbəb olur: "Vaxta qənaət etmə düşüncəsi ilə elə iş başında doğru və vaxtında qidalanmamaq, əsasən qızardılmış yeməklərə üstünlük verilməsi orqanizmə zərərli olan kökəlmə ilə də nəticələnir".

Tövsiyə

Sağlamlığımızın qeydinə qalmaq üçün, kompüter, smartfon,planşet və bu tip cihazların verə biləcəyi zərərləri minimuma endirmək üçün nə etməli?
- Onların qarşısında uzun müddət oturulmamalı və çalışmaq lazımdır ki, bu vaxt 45 dəqiqədən çox olmasın,
- İşləmə məsafəsi 50 sm-dən aşağı olmamalı, çalışma zamanı baş aşağı salınmamalı, dik oturmaq lazımdır, qolların yorulmaması üçün daha çox açıq vəziyyətdə işləməyə üstünlük verilməli,

- Aşağı ətraflarda qan dövranı pozğunluğu yaranmaması üçün ayaqlar hündür olmayan əşya üzərinə qoyula bilər, həmçinin tez-tez hərəkət etdirilməli, əzələlər isə masaj edilməlidir,
- Ən az bir saatdan bir ayağa qalxaraq gəzmək, boyun və bel ağrılarının profilaktikası üçün dartınmaq və müxtəlif idman hərəkətləri etmək faydalıdır,
- Bol maye qəbuluna üstünlük verilməli, zərərli vərdişlərdən - siqaret, alkoqollu və kafeinli içkilərdən çəkinmək lazımdır.
Zəhra