Musiqi, şeir, rəsm əslində insanın özünün ifadəsidir, yaşantıların sözə, melodiyaya, təsvirə çevrilməsidir. Bu, sevgi də ola bilər, nifrət, qəzəb, üsyan, yalvarış da. Hər əsərin də yaranma tarixçəsi var.
Bu yazıda Oqtay Kazımininin Fikrət Qocanının sözlərinə bəstələdiyi "Qaytar eşqimi" mahnısının tarixçəsindən söz açacağıq. Sözsüz ki, nə vaxtsa müəlliflərin əhval-ruhiyyəsinin təzahürü olan bu mahnı lapdan yaranmayıb. Konkret ünvanı olub.
Dünyada min gözəl tapardım,
Sən mənim ömrümü qopardın.
Qaytar ver, ömrümü, günümü
Sən onu özünlə apardın.
Gəl, məni ucuz tutma sən,
Getmisən, heç qayıtma sən,
Qaytar ötən günləri,
Sən qaytar, qaytar ömrümü.
Ver mənim eşqimi,
O sənə heç gərək deyil.
Gəl qaytar, eşqimi,
O solğun bir çiçək deyil.
1970-ci illərin məşhur hitinə çevrilən "Qaytar eşqimi" mahnısını ilk dəfə Oqtay Kazıminin ifasında eşitmişik. Onun ifası lirik ovqata kökləyib, xalq artisti Flora Kərimovanın ifası isə duyğularımı hərəkətə gətirib. Demək ki, ifa, obraz, təlqindən çox şey asılıdır. Oqtay Kazımi musiqini nə qədər həzin oxuyubsa, əksinə, Flora Kərimova mahnını bir o qədər sərt, hikkəli, üsyankarcasına ifa edib. Bu üsyan onun həm səsində, həm də gözlərində, simasında əks olunub.
Unikal.org bildirir ki, bu haqda publika.az-a danışan mahnının üçüncü, amma ən çox sevilən ifaçısı, xalq artisti Flora Kərimovanı dinləyək:
"Bu mahnını ilk dəfə Oqtay Ağayev oxuyub. Mən dana bilmərəm, mahnı Oqtayın ifasında sevildi. Amma ruhu, yəqin, məndən inciməz, Oqtay bu mahnını gözəl səsi ilə sadəcə oxudu. Amma mahnıya obrazı, nəfəsi, canı mən verdim. Deməli, o mahnı Oqtayın ifasında səslənəndən sonra Yalçın Rzazadə də ifa etdi. Bir gün Oqtay Kazımi mənə təklif etdi ki, bəs istəyirəm, "Qaytar eşqimi" mahnımı sən də oxuyasan. Oqtayda da bir xüsusiyyət vardı, mahnının tam ifaçısını tapmayana qədər rahat olmurdu. O mənə təklif edəndə başa düşdüm ki, Kazımi ilk ifalarla qane deyil və ümidi mənədir. Şübhəsiz ki, ona etiraz etmədim və mahnını oxudum. Oqtayın sevincindən uçmağa qanadı yox idi, dedi ki, mən sənin ifanı çox bəyəndim".
Xalq artisti mahnının sözlərinə də diqqət çəkib: "Bu məşhur hitin sözləri Fikrət Qocaya məxsusdur. Bilirəm ki, Fikrət Qoca bu şeiri elə-belə qələmə almayıb, hər halda, ünvanlı olub. Şairdir, bu hissləri yaşayıb ki, belə də ürəkdən yazıb. Qaldı ki özümə, deyilənə görə, ifam gözəl alınıb. Bunu mən demirəm ha, dinləyicilər söyləyirlər. 43 ildən sonra sonra etiraf edim ki, bu mahnı həyatımı əks etdirmir. Demək olar ki, mahnının sözlərinin həyatımla heç bir əlaqəsi yoxdur, baxmayaraq ki, mən mahnıda o hissləri yaşamış kimi görünürəm. Bu mahnıya obraz vermişəm. Bu hissi yaşayan və vəfasız sevgi yanğısıyla qovrulan hər bir dinləyici mənim simamda həqiqəti dərk edir. Mənim ifamda yazıqlıq, fağırlıq, yalvarış yoxdur. Mənim ifamda bir üsyan var, yəni sən artıq mənə lazım deyilsən, birdəfəlik get, heç vaxt geri dönmə. Mən həyatda da belə bir insanam, ömrüboyu taleyimə üsyan etmişəm. Heç vaxt yazıqlıqla, taleyimlə barışmıram. Öz yerimi bilmişəm, həyatımın sahibi və diktator olmuşam. Fikir vermisinizsə, mənim ifamda zarıltı, zıqqıltı yoxdur, hayqırtı var".
F. Kərimova mahnının nəinki Azərbaycanda, keçmiş sovetlər məkanında da çox məşhur olduğunu deyib: "O vaxt Oqtay Kazıminin bütün mahnıları keçmiş sovetlər ölkəsində sevilirdi, populyar idi. Mən də bu mahnını Rusiyada məşhur orkestrlərin biriylə canlı yazdırdım. Bütün Moskvada "Qaytar eşqimi" hayqırıb, səsim üsyan edirdi. Hətta ruslar məni görəndə bu mahnını zümzümə edirdilər. Bu gün də mahnı sevilir, ifa olunur. Çünki bu mahnıda obraz var, insan duyğuları var. Hər zaman sevgi, vəfasızlıq olub, olacaq da. Bu mahnı da sevgidə vəfasızlıq görən insanları qürurlu olmağa səsləyir. Yəni, tapdalanmış eşqinizin hesabını sorun".
Qeyd edək ki, 1973-cü ildə mahnının ekran versiyası da çəkilib. Kiçik filmin rejissoru xalq artisti Arif Qazıyevdir.
Hər iki ifanı sizə təqdim edirik.
