AZAL tamamilə müstəqilləşir

Nəqliyyat Nazirliyinin (NN) səlahiyyətləri bir-bir əlindən alınır. Əslində, bu günə qədər "Azərbaycan Hava Yolları" QSC (AZAL), həmçinin Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi formal olaraq nazirliyin balansındadır. Amma bu qurumlar faktiki olaraq NN-ə tabe olmurlar.
Yalnız bu günə qədər "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC və "Azəryolservis" ASC nazirliyə tabeçilik nümayiş etdirib. Nazirliyin nəzarətində və hazırda qeyri-müəyyən durumda olan "Azəryolservis"ə də rəhbər təyin edilməsi gözlənilən şəxsin bir sıra şərtlər irəli sürdüyü iddia edilir...
Beləcə "Azəryolservis" də əldən çıxır. Ümumən baxdıqda, nəqliyyata aid səlahiyyətlərin demək olar ki, çox hissəsi NN-dən alınıb.
Ölkə Prezidentinin son günlər nəqliyyat sektoru ilə bağlı tənqidi fikirləri isə bu sahədə ciddi problemlərin olduğunu deməyə əsas verir. Prezident iki gün öncə keçirdiyi müşavirədə bildirib: "Nəqliyyat sektorunda da ciddi pozuntular var. İnsanları incidirlər, onların qarşısına əsassız tələblər qoyulur. Biz artıq bu sahənin bir hissəsini "ASAN xidmət"ə vermişik. Gələcəkdə də hər sahədə "ASAN xidmət"in standartları olmalıdır. Ona görə də gələn il hökuməti əlbəttə ki, böyük işlər gözləyir. Hökumət yeni situasiyada işləyəcəkdir. Neft gəlirləri azalır, ona görə daha çox innovasiyalara üstünlük verilməlidir".
Deyilənlərdən belə nəticə çıxarmaq olar ki, noyabrda parlament seçkilərindən sonra ciddi struktur islahatlarına başlanacağı gözlənilir. Artıq bunun anonsu rəsmi şəkildə səsləndirilib.
Köklü dəyişikliklərin ediləcəyi nazirliklərin siyahısında ilk yerə məhz NN-nin adının düşəcəyi proseslərin gedişindən açıq görünür.
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli deyib ki, ümumiyyətlə, nazirliklərin təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olması doğru deyil: "Yalnız Nəqliyyat Nazirliyində deyil, bütün nazirliklərdə islahatlar aparılmalıdır ki, onlar təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olmasınlar. Nazirliyin vəzifəsi öz sahələrinin strateji inkişafını, taktiki problemlərini həll etməsi ilə məhdudlaşdırılmalıdır. Dünyanın bir çox ölkələrində nazirliklərin məhz bu funksiyası var. Həmin qurumlar bu sahənin 1,5,10 illik inkişaf proqramını hazırlayır və yön verməyə çalışır. Əvvəllər Azərbaycanda belə praktika var idi ki, nazirliklər həm də kommersiya işləri qurur, qapalı səhmdar cəmiyyət yaradır və bu yolla həm də birbaşa öz sahələrinə aid olan kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olaraq, bir növ inhisarçılıq yaradırdı. Beləcə, rəqabətli mühiti xeyli dərəcədə aşağı salırdılar. Açığı, Nəqliyyat Nazirliyi ilə əlaqəli hər hansı siyasi qərar olub-olmayacağını bilmirəm. Amma olarsa da, onun səlahiyyətlərinin böyük bir hissəsinin kəsilməsi doğrudur və bu, gələcəkdə digər nazirliklərə də şamil olunmalıdır".
İqtisadçı hesab edir ki, nazirliklərin biznesə müdaxiləsinin minimuma endirilməsi struktur islahatlarının əsasıdır: "Əslində avtobuslar, nəqliyyat sahələri şəhər bələdiyyələri tərəfindən idarə olunmalıdır. Məsələn, Nəqliyyat Nazirliyinin işlərindən biri böyük infrastruktur layihəsi həyata keçirildiyi zaman onun iqtisadi pasportunu hazırlamaqdır. Yəni layihə bitəndən sonra onun iqtisadiyyata nə qədər xeyri olacaq, mal dövriyyəsini nə qədər artıracaq, büdcəyə daxilolmalarda neçə faiz artım gözlənilir və s... Dünya ölkələrindəki nazirliklər məhz bu yöndə fəaliyyət göstərir.
Nazirlik istər açıq, istərsə də qapalı səhmdar cəmiyyətin təsisçisi olmamalıdır. Nəqliyyat Nazirliyi hər hansı qurumun təsisçisi olanda onun lobbiçiliyi ilə də məşğul olmuş olur. Və həmin qurumun daha çox irəli getməsinə, daha çox gəlir əldə etməsinə və ona daha çox vəsait ayrılmasına çalışır. Bu isə maraqların toqquşması və rəqabətli mühitə ciddi ziyan vurur.
Nazirliklər biznesdən, kommersiyadan nə qədər uzaq olsalar, bir o qədər iqtisadi mühitin sağlamlaşmasına töhvə vermiş olar və yaxşı nəticələr əldə edilər".
N.Cəfərli nazirliyin tabeliyində olan Nəqliyyat Müfəttişliyinin ləğv olunmasının vacibliyini də vurğulayıb: "Nəqliyyat Nazirliyinin balansında olan Nəqliyyat Müfəttişliyinin özü Azərbaycan qanunvericiliyinə zidd qurumdur. Nazirliyin yaratdığı qurum səhmdar cəmiyyət kimi fəaliyyət göstərir və onların qazancı sürücülərə yazılan cərimələrdən çıxır. Dövlət qapalı səhmdar cəmiyyətə cərimə yazmaq hüququnu verə bilməz. Ona görə də bu qurum özü ləğv olunmalıdır. Nəqliyyata nəzarət adlı qurum dövlət yol polisinin işinin bir hissəsini özünə götürür. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, sürücülərlə nəqliyyat müfəttişləri arasında mütəmadi olaraq narazılıqlar baş verir, qeyri-qanuni hərəkətlərə yol verirlər. Bütün bunlar göstərir ki, Nəqliyyat Nazirliyinin hələ də struktur islahatlarına ehtiyacı var. Hesab edirəm ki, onların əlində olan səlahiyyətlər daha çox azaldılmalıdır".
Milli Məclisin deputatı Zahid Oruc da açıqlamasında bu sahənin tənzimlənməyə ehtiyacı olduğunu deyib: " Həm taksi, həm də ictimai nəqliyyatın xidmətini elə səviyyədə qurmaq lazımdır ki, dövlət də yaratdığı şəraitə görə qanuni ödəmələri əldə edə bilsin. Narazılıqlar kifayət qədər çox oldu deyə, bir sıra islahatların həyata keçirilməsi labüdləşdi. Ən başlıca məsələ hər hansı qurumun özünə yaxın firma və şirkətləri meydana buraxmaqla digərlərini sıxışdırmaq deyil, qanunlar əsasında bərabər şəraiti təmin etməkdir".
Əgər NN ləğv edilərsə, bu, həm də AZAL prezidenti Cahangir Əsgərovun Ziya Məmmədov üzərində qələbəsi olacaq. Bunu isə "Unikal"a adının çəkilməsini istəməyən mənbə ekspert bildirib.
Onun sözlərinə görə, Əsgərovun şirkəti NN-yə faktiki olaraq tabe olmasa da, hər halda kağız üzərində Məmmədovun nazirlyindən asılı idi: "Nəqliyyat Nazirliyinin ləğvi ilə AZAL tam müstəqilləşəcək, eyni zamanda Əsgərov Ziya Məmmədova qarşı qələbəsini de-fakto elan edəcək. Çünki nazirin AZAL prezidenti ilə münasibətləri çox kəskindir və buna görə də onun "vurulmasına" çalışırdı. Ancaq belə görünür ki, AZAL prezidenti nəqliyyat naziri ilə savaşdan qalib ayrılmaq ərəfəsindədir, yəni sonda "vurulan" Əsgərov yox, Məmmədov olacaq".

Sənan Mirzə