Elman

Hətta Gürcüstanın eks baş bankiri də Mərkəzi Bank rəhbərimizin yol verdiyi səhvlərdən danışmağa başladı

Keçmiş sovet respublikaları arasında milli valyutası devalvasiyaya məruz qalan tək Azərbaycan deyil. Hələ Azərbaycanda manatın ABŞ dollarından baha olduğu vaxtlarda keçmiş sovet respublikalarının əksəriyyətində devalvasiya prosesləri gedirdi. Azərbaycan isə milli valyutaya qarşı xarici təzyiqlərə xeyli müddət davam gətirərək ancaq ötən ilin fevralında ilk devalvasiyanı həyata keçirdi. Lakin bu da manata təzyiqləri azaltmadı, əksinə ölkədə güclü dollar ajiotajı baş qaldırdı və Mərkəzi Bank ötən ilin dekabrında ikinci devalvasiyanı elan edərək tənzimlənən üzən məzənnə siyasətinə keçidi elan etdi.

Ukrayna Milli Bankının yürütdüyü monetar siyasət barədə bu ölkənin baş bankiri Valeriya Qontarevan deyib ki, Yanukoviç hökumətinin fiksə edilmiş məzənnə siyasəti ölkə iqtisadiyyatına zərər vururdu. Bu ölkədə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Milli Bank üzən məzənnə siyasətinə keçib və qrivna üç dəfəyə yaxın dəyər itirsə də hazırda vəziyyəti stabilləşdirmək mümkün olub.
Qonşu Gürcüstan da Azərbaycandan daha əvvəl milli valyutanın dəyərdən düşməsi prosesini yaşamışdı. İndi Gürcüstan Milli Bankının keçmiş prezidenti, nüfuzlu iqtisadçı Roman Qotsiridze "Tabula" adlı nəşrə açıqlamasında deyir ki, Azərbaycanda tüğyan edən valyuta böhranı hökumətin belə vəziyyətlərdə nə etməli olduğunun bariz nümunəsidir.
Keçmiş baş bankirin sözlərinə görə, bu mərhələni bütün postsovet respublikaları keçiblər. Lakin Azərbaycan bu proseslərdən düzgün nəticə çıxarmadı. Qotsiridzenin sözlərinə görə, Azərbaycan hökumətinin buraxdığı səhv, yəni vaxtında sərbəst üzən məzənnə siyasətinə keçməməsi nəticəsində hazırda ölkədə dollar qara bazarı formalaşır və ötən dövrlərdə oduğu kimi valyutanın iki kursu formalaşıb. Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilmiş kurs və qara bazar kursu. "Lakin Azərbaycan Mərkəzi Bankı axırda lazım olanı etməyə məcbur olacaq" - Qotsiridze deyib.
Azərbaycan Gürcüstanın əsas ticarət partnyorlarından biri olduğuna görə iqtisadçı hesab edir ki, manatın sürətli devalvasiyası Gürcüstanın da idxal-ixrac balansına təsir edəcək. "Azərbaycan milli valyutasının kəskin devalvasiyasının qarşısını ala biləcəyinə dair illüziyalarla qidalanan sonuncu ölkə oldu. Manatın dramatik şəkildə dəyərdən düşməsində daxildə yol verilən iqtisadi səhvlərin də rolu olub" - Qotsiridze deyib.
Milli Bankın eks-prezidenti hesab edir ki, Gürcüstan Milli Bankının prezidentinin mövqeyinin nə dərəcədə düzgün olduğu Azərbaycanın nümunəsində bir daha təsdiq olunur. "Parlament, hökumət,formal və qeyri-formal hakimiyyətyönlü qüvvələr, onların muzdla tutduğu ekspertlər tərəfindən göstərilən təzyiqlərə baxmayaraq Milli Bankın prezidenti Georgi Kadaqidze sərbəst üzən məzənnə siyasətinə keçdi və bu, əvvəldən düzgün addım idi" - Qotsiridze bildirib.
Bəs Azərbaycanda valyuta böhranını nə zaman aradan qaldırmaq mümkün olacaq? Ekspert hesab edir ki, hökumətin və Mərkəzi Bankın düzgün, uzlaşdırılmış fəaliyyətini təmin etmək mümkün olsa bu böhranı təxminən il yarım sonra aradan qaldırmaq olar.
Göründüyü kimi, Azərbaycan manatının son bir ildə iki dəfə kəskin ucuzlaşmasında Elman Rüstəmov və onun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) məsuliyyəti kifayət qədər yüksəkdir. Bu isə Azərbaycan cəmiyyətində - istər mətbuatda, istər ekspertlər, istərsə də sadə xalq arasında Rüstəmov və AMB-nin ünvanına səsləndirilən tənqidlərin heç də əsassız olmadığını göstərir.
Eyni zamanda bu cür ümumiləşmiş rəy həm də ölkəmizin baş bankirinə ictimai etimadın ciddi şəkildə azaldığını şərtləndirən mühüm amildir. Bu mənada Azərbaycan manatını yaxın gələcəkdəki daha böyük təhlükələrdən qorumaq, milli valyutanın dəyərinin ən azı indiki səviyyədə qorunub-saxlanılmasını təmin etmək üçün fərqli zəruri addımlar atmaq üçün AMB rəhbərliyində "qan dəyişikliyi" artıq qaçılmaz görünür.
Əlbəttə, belə bir addımın atılması o qədər sadə məsələ deyil. Amma əksər ekspertlər istənilən halda bunun təqdirəlayiq bir qərar ola biləcəyini düşünürlər. Bəs Elman Rüstəmovla "vidalaşılması" ehtimalı nə qədərdir? Bunu indidən demək çox çətindir. Hər şeyi zaman göstərəcək. Odur ki, gözləyək.
Elvin Rüstəmov