Baş nazirin müavini Azərbaycanda gözlənilən icbari tibbi sığortanın detallarını açdı

Baş nazirin müavini, YAP sədrinin müavini-icra katibi Əli Əhmədov "Azərbaycan" qəzetinə müsahibəsində icbari tibbi sığortaya keçidin mərhələləri və xüsusiyyətləri, səhiyyə sistemində aparılacaq islahatlar, daha keyfiyyətli tibbi xidmətin yaradılması və digər mühüm məsələlərə aydınlıq gətirib.

" İcbari tibbi sığorta ilə əlaqədar cəmiyyətin həssaslığı tamamilə başadüşüləndir. İnsanlarda belə bir fikir formalaşıb ki, əhaliyə tibbi xidmətin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində ən təsirli addım icbari tibbi sığortaya keçid ola bilər. Bu, hər şeydən əvvəl, səhiyyə xidmətinin keyfiyyətinin artırılması zərurətindən irəli gəlir. Azərbaycanda bütün sahələrdə ciddi islahatlar həyata keçirilir, yaşayış standartları dəyişir və bu kontekstdə səhiyyə xidmətinin keyfiyyətinə də tələbat təbii olaraq yüksəlir. Sirr deyildir ki, göstərilən tibbi xidmətlər heç də həmişə lazımi keyfiyyətdə olmur.
İcbari tibbi sığorta ilə bağlı cəmiyyətdə müşahidə olunan gözləntilər həm də onunla əlaqədardır ki, insanların əksəriyyəti dünyanın bütün ölkələrində sözügedən sistemin fəaliyyət göstərdiyindən xəbərdardır. Hər kəs məntiqi olaraq düşünür ki, bir halda, bütün dövlətlər icbari tibbi sığorta yoluna keçiblər, deməli, Azərbaycanın səhiyyəsi də bu mexanizmdən kənarda qalmamalıdır"-deyə Ə.Əhmədov bildirib.
Baş nazirin müavini bildirib ki, son illər Azərbaycanda cbari tibbi sığortaya keçid istiqamətində reallaşan ciddi islahatlar olub, səhiyyə sahəsində yeni sistemə keçidin etibarlı əsasını yaradır.
"Konkret fəaliyyətə gəldikdə isə qeyd etməyi vacib bilirəm ki, icbari tibbi sığortaya keçilməsi ilə əlaqədar intensiv dəyərləndirmələr aparılır, ayrı-ayrı ölkələrin təcrübəsi öyrənilir, zəruri normativ sənədlərin hazırlanması üzərində iş gedir. Dünya Bankının nümayəndələri ilə birgə layihələr qarşıya qoyulan vəzifəyə çatmaqda bizə zəruri kömək göstərir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan səhiyyəsi icbari tibbi sığorta sisteminin tətbiqinə çox yaxınlaşıb və yaxın zamanlarda biz bunun şahidi olacağımıza ümid edə bilərik. Ancaq icbari tibbi sığortaya keçidin və xüsusilə də yeni sistemin tam fəaliyyətə başlamasının asan olacağını, qısa vaxtda hər şeyin dəyişəcəyini düşünmək düzgün olmazdı. Qarşıda çox ciddi islahatların dayandığını dərk etməliyik".
Ə.Əhmədov deyib ki, icbari tibbi sığortaya keçid hər şeydən əvvəl, indi bizdə mövcud olan səhiyyə xidmətinin fəlsəfəsini dəyişəcək.
"Söhbət xidmətin keyfiyyətinin daha da artırılmasından, ayrılan dövlət vəsaitlərinin daha ünvanlı və səmərəli xərclənməsinin təmin edilməsindən gedir. İcbari tibbi sığorta burada ən əlverişli vasitə kimi nəzərdən keçirilir.
İcbari tibbi sığorta mahiyyət etibarı ilə səhiyyənin maliyyələşməsinin fərqli formasıdır. İcbari tibbi sığorta şəraitində səhiyyə müəssisəsi ilə pasient arasında münasibətlər, sadə şəkildə desək, alqı-satqı münasibətləri sferasına cəlb edilir. Müalicə müəssisələri səhiyyə xidmətlərinin satıcısı, icbari tibbi sığorta sistemi isə pasientlər üçün həmin xidmətlərin alıcısı rollarını oynayır.
Hazırkı şəraitdə dövlət tibbi müəssisələri büdcədən maliyyələşir və bunun müqabilində pasientlərə bütün zəruri tibb xidmətləri göstərilməlidir. Lakin tibb müəssisəsində belə bir yanlış fikir formalaşıb ki, onlar vətəndaşlara sanki "pulsuz" xidmət göstərir. Səhiyyə müəssisəsi, həkimlər və tibb personalı "unudur" ki, xəstəxanaya büdcədən vəsait ayrılması, xəstəxananın xərclərinin büdcə vəsaitləri hesabına qarşılanması mahiyyət etibarı ilə insanlara göstərilən xidmətlərə görə ödənən haqdır. Belə yanlış qavrama ona görə meydana gəlib ki, müalicə müəssisəsi ayrılan büdcə vəsaitini, həkim və tibbi personal isə maaşlarını göstərdiyi konkret xidmətə və onun keyfiyyətinə görə deyil, sadəcə, fəaliyyət göstərdiyinə görə alır. Həkim və tibb personalı tibbi xidmət göstərdi ya göstərmədi, yaxşı və ya pis xidmət göstərdi, fərq etmir, əməkhaqqını alır. Eləcə də tibb müəssisəsi. Müraciətlər olur ya yox, fərq etməz, bütün zəruri xərclər, o cümlədən personalın əməkhaqqı ödənilir. Bunun sayəsində istər səhiyyə müəssisəsi olsun, istər həkim, ona müraciət edən vətəndaşa göstərdiyi xidməti onun boynuna, yumşaq şəkildə desək, bir "minnət" kimi qoyur. İcbari tibbi sığorta sistemi hər şeydən əvvəl, səhiyyədə müşahidə edilən bir çox problemlərin səbəbi kimi çıxış edən bu münasibəti dəyişdirmək məqsədi daşıyır. İcbari tibbi sığorta sistemində nə tibb müəssisəsi, nə də tibb personalı ona müraciət edən vətəndaşın boynuna minnət qoya biləcək. İstər tibb müəssisəsi olsun, istərsə də həkim, dərk etməli olacaq ki, aldığı vəsait və ya məvacib göstərdiyi xidmətə görə vətəndaşın və ya onun əvəzinə dövlətin artıq konkret olaraq, buna diqqət vermək lazımdır, tibb müəssisəsinə ödəmələrindən asılıdır.
Paralel olaraq rollar da dəyişəcək: indi vətəndaş ödədiyi (və ya dövlətin konkret onun üçün ödədiyi) haqqın müqabilində ona keyfiyyətli xidmət göstərilməsini tələb edə biləcəkdir. Bir yandan dövlətin ayırdığı vəsait daha səmərəli istifadə olunacaq, digər yandan isə neqativ hallar aradan qalxacaq. Həkim sadəcə, işlədiyinə, işə gəldiyinə görə deyil, göstərdiyi xidmətə və onun keyfiyyətinə görə maaş alacaq. Səhiyyə müəssisəsinin maliyyələşməsi də eyni prinsip əsasında həyata keçiriləcək. Nəticədə səhiyyə üçün ayrılan dövlət vəsaiti hesabına daha çox sayda pasientə daha keyfiyyətli tibbi xidmət göstərmək mümkün olacaq. Bax bu, ayrıca vurğulamaq istəyirəm, icbari tibbi sığorta sisteminin ikinci mühüm mənası, daha doğrusu, üstünlüyü sayılmalıdır.
İcbari tibbi sığorta sistemində həm səhiyyə müəssisələri, həm də həkimlər arasında sağlam rəqabətin yaranması qaçılmazdır. Vətəndaşlar harada daha yaxşı tibbi xidmət göstərilir, oraya müraciət edəcək, hansı həkim daha peşəkardır onun yanına gedəcəklər. Bu sistemdə pis həkim, pis səhiyyə müəssisəsi anlayışları qısa vaxtda sıradan çıxacaq. Yüksək keyfiyyətli tibbi xidmət səhiyyə müəssisəsinin və həkimin gəlirlərinin kəmiyyətini müəyyən edəcəkdir və bunun nəticəsində əhaliyə göstərilən tibbi xidmətin keyfiyyəti daha da yaxşılaşmış olacaqdır. Qeyd etdiyim sonuncu hal icbari tibbi sığorta sisteminin insanlara bəxş etdiyi digər çox vacib üstünlükdür".
Ə.Əhmədov deyib ki, icbari tibbi sığorta zamanı səhiyyənin maliyyələşməsinin ağırlığı, bu dəfə sığorta sistemi vasitəsi ilə, yenə də əsasən büdcənin üzərinə düşəcək.
"Bu, hər şeydən əvvəl, dövlətin sosial öhdəlikləri ilə əlaqədardır. Lakin səhiyyə xidmətlərinin keyfiyyətlərinin yaxşılaşdırılması zərurəti maliyyələşmənin yeni mənbələrinin axtarılıb tapılmasını tələb edir. Vətəndaşların icbari tibbi sığortalanması bu mənada mühüm əlavə maliyyə mənbəyi kimi nəzərdən keçirilə bilər. Eynilə işəgötürənlərin də öz işçiləri üçün tibbi sığorta ödəmələrini həyata keçirməsi kimi vacib mənbə nəzərə alınmalıdır.
İcbari tibbi sığorta bütövlükdə sosial sığortanın bir növüdür və burada münasibətlər həmrəylik prinsipi əsasında qurulub. Qeyd etdiyim kimi, maliyyələşmənin əsas ağırlığı büdcənin üzərinə düşəcək. Başqa sözlə, bu gün səhiyyəyə ayrılan büdcə vəsaitinin müvafiq hissəsi icbari tibbi sığorta fonduna istiqamətlənəcək. Bununla yanaşı, vətəndaşların və işəgötürənlərin də icbari tibbi sığorta fondunun formalaşmasında rolu təmin edilməlidir.
Vətəndaşlara gəldikdə isə, onların həmrəylik prinsipinin əhəmiyyətini lazımınca qiymətləndirəcəyinə inanıram. Hər kəs, cüzi də olsa, icbari tibbi sığorta ödəmələrində iştirak etməyə hazır olmalıdır. Əgər dövlət vətəndaşın sağlamlığının qorunması üçün böyük vəsaitlər xərcləyirsə, imkanı olan vətəndaşın icbari sığorta ödəmələrindən boyun qaçırması ən azından, başa düşülməz. Əvvəla, insan özü öz sağlamlığının qayğısına qalmalıdır və bu qayğının bir ifadəsi də icbari tibbi sığorta fondunun formalaşmasında iştirak etməkdir. Etiraf edək ki, əməkhaqqının 1-2 faizinin icbari tibbi sığorta fonduna köçürülməsi ailə büdcəsinə elə də böyük yük olmaz. İkinci tərəfdən, bununla hər bir vətəndaş böyük xərclər çəkmədən özünün və ailəsinin daha etibarlı tibbi xidmətlər almasını təmin etmiş olur. Hamıya aydın olmalıdır ki, icbari tibbi sığorta haqlarını intizamla ödəməklə insan sağlamlığı ilə əlaqədar ortaya çıxan problemləri aradan qaldırmaq üçün daha artıq xərclərdən sığortalanmış olur. İcbari tibbi sığortanın mahiyyəti elə bundan ibarətdir. Bunu cavan da, yaşlı da dərk etmək zorundadır. Əgər cavan bir insan illərlə həkimə müraciət etmirsə, bu onu icbari sığorta ödəməsindən boyun qaçırmağa sövq etməməlidir. O, bu gün daha çox müalicəyə ehtiyacı olan insanlara yardım edir ki, özü yaşlananda həkimə zəruri çoxsaylı müraciətlərinin cavan və səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməyən əhalinin icbari sığorta ödəmələri vasitəsi ilə qarşılanmasına mənəvi haqqı çatsın.