Zəlzələlər təbiətin ən dağıdıcı qüvvələrindən biridir. Zəlzələ baş verdikdə, strukturlar ciddi şəkildə zədələnə bilər. Fevralın 6-da Türkiyədə yaşanan zəlzələ buna ən böyük sübutdur. Ona görə də konstruksiyalar, xüsusilə nəhəng göydələnlər layihələndirilərkən seysmik yüklər nəzərə alınır. 

"Unikal" xəbər verir ki, dünyada 5 əsas tikili böyük zəlzələlərə tab gətirmək üçün hazırlanıb. 

1. Sabiha Gökçen Beynəlxalq Hava Limanı

İstanbul və ətraf şəhərlərə xidmət göstərən Sabiha Gökçen Beynəlxalq Hava Limanı həm də dünyanın zəlzələyə ən davamlı tikililərindən biridir. İstanbulda yüksələn bu nəhəng struktur Ove Arup mühəndislik firması tərəfindən maksimum 8.0 MVt (moment gücü) qədər zəlzələyə tab gətirmək üçün layihələndirilib.

300 əsas izolyator sisteminə malik olan hava limanı seysmik yükləri 80 faiz azalda bilər.

2. Transamerikan Piramidası

Transamerika Piramidası San-Fransiskoda yerləşir. 1989-cu ildə baş verən 6,9 bal gücündə zəlzələ binanın yuxarı mərtəbəsinin bir dəqiqədən çox, demək olar ki, 30 sm yan-yana yırğalanmasına səbəb olub, lakin binaya ziyan dəyməyib. 

Bu zəlzələyə davamlılıq uğuru seysmik yüklərlə işləmək üçün nəzərdə tutulmuş 1,5 metr dərinlikdə polad və beton təmələ aid edilə bilər.

Şaquli və üfüqi yüklər 45-ci mərtəbəyə qədər uzanan daxili çərçivələrlə birinci mərtəbənin üstündəki unikal truss sistemi ilə dəstəklənir.

3. Bürc Xəlifə 

Sadəcə bir göydələn deyil, dünyanın ən hündür binası olan Bürc Xəlifə mühəndislik möcüzəsidir. Quruluş mexaniki mərtəbələrdən ibarətdir, burada divarlar perimetr sütunlarını daxili divarlara birləşdirirlər.

Bu şəkildə perimetr sütunları strukturun yanal müqavimətini dəstəkləyə bilər. Sütunların şaquliliyi qravitasiya yüklərini daşımağa kömək edir.

4. Taypey 101

Taypey 101 bəlkə də dünyanın ən heyranedici super hündür göydələnlərindən biridir.Taypey 101 haqqında düşündürücü fakt ondan ibarətdir ki, o, dünyanın ən böyük tənzimlənmiş kütləvi damperinə (TMD) malikdir.

Bu sistem çox hündür qüllənin yırğalanmasını azaltmaq üçün külək və zəlzələ kimi böyük müvəqqəti yüklərə müqavimət göstərən nəhəng metal topdan ibarətdir.
TMD, avtomobilin amortizatoru ilə eyni funksiyanı yerinə yetirən hidravlik amortizator qolları və tampon sistemləri ilə dəstəklənir.

Qüllədə zəlzələ kimi böyük qüvvələr hərəkət etdikdə, TMD-nin nəhəng topu əks istiqamətə yellənir, qülləni sabit saxlayır və güc təsirini minimuma endirir.

5. Filippin Arenası

Filippin Arenası dünyanın ən böyük qübbəli arenasıdır və zəlzələyə davamlı möhtəşəm bir quruluşdur.

27 iyul 2014-cü ildə inşa edilən, 55 min nəfərlik oturma tutumu olan bu nəhəng quruluş Avstraliya memarlıq firması Populous və Buro Happold tərəfindən layihələndirilib.

Filippin arenası dünyanın ən məşhur və aktiv zəlzələ qırılma xətləri zəncirinin evi olan Sakit Okean Atəş Halqasında yerləşir və ölkədəki zəlzələlər 8,2 MVt-a çata bilər. Arenanın 70 metrlik geniş stadion damı zəlzələ də daxil olmaqla şiddətli tufanlara tab gətirmək üçün nəzərdə tutulub.

Seymur Əli