“Cənab Henry Royce dünyaya qeyri-adi mühəndislik innovasiyalarını və nailiyyətlərini miras qoydu. O, həmçinin bizə, Rolls-Royce Motor Cars-dakı davamçılarına birmənalı göstəriş qoyub: “Etdiyiniz hər şeydə mükəmməlliyə can atın. Mövcud olanın ən yaxşısını götür və onu daha da yaxşılaşdır”. Cənab Henry-nin özü də şəxsi və peşəkar həyatının bütün aspektlərində bu prinsipi həyata keçirmişdir. Bu gün biz onun anadan olmasının 160 illiyini qeyd edərkən, onun çağırışı hələ də atdığımız hər addımda ruhlandırmağa davam edir. Mükəmməlliyin hərəkətli bir hədəf olduğunu daimi xatırlatma rolunu oynayır”. Mükəmməllik axtarışımızda hər zaman dəqiqləşdirə, tənzimləyə, yenidən işləyə, yenidən kəşf edə və ya yenilik edə biləcəyimiz bir amil var; və buradakı həyatımızı və işimizi çox həyəcanlı edən də budur.” - Torsten Müller-Ötvös, Rolls-Royce Motor Cars-ın baş icraçı direktoru belə şərh etdi.

Rolls-Royce cənab Henry-nin anadan olmasının 160-cı ildönümünü qeyd etdiyi üçün, biz onun ən məşhur və tez-tez təkrarlanan nəsihətlərinin mənşəyini axtarmaq üçün onun həyatına və karyerasına nəzər salırıq. Onun ömür boyu kamilliyə can atmasına səbəb olan; və onun bəzilərinin fikrincə, amansız təkmilləşmək və təkmilləşdirmək istəyi həm işində, həm də məişət heyatında özünü necə büruzə verdi?

HƏR AMİLDƏ İNKİŞAF

Royce-un erkən həyatı çətinliklər, yoxsulluq və çatışmazlıqlardan ibarət idi. Beş uşağın ən kiçiyi olan o, 1863-cü ildə kasıb maddi şəraitdə olan bir ailədə anadan olmuşdur. Dəyirmançı olan atası müflis elan edildikdən və o dövrün qanunlarına görə həbsxanaya düşəndən sonra işlər xeyli pisləşdi.

Royce-un xarakteri məhz bu perspektivsiz fonda formalaşıb. Bununla belə, o, özü üçün daha yaxşı bir həyat qurmağa qərarlı idi və cəmi 10 yaşında Londonda əvvəlcə qəzet satıcısı, sonra isə teleqram çatdıran kuryer kimi işləyirdi.

1879-cu ildə bibisinin maliyyə dəstəyi ilə Peterborough-dakı Böyük Şimal Dəmiryolunun (GNR) emalatxanalarında arzuladığı bir təhsil imkanı əldə etdikdə işlər yolunda getməyə başladı. Dərhal və açıq şəkildə onun dizayn üçün təbii qabiliyyəti, alətlər və materiallarla işləmək bacarığı tez bir zamanda aydın olur. Onun istedadının ilkin göstəricilərindən biri misdən hazırladığı üç miniatür təkər arabası dəsti idi; bu parçalar onun həyatı boyu davam etdirəcəyi nümunəvi sənətkarlıq standartını və mükəmməllik axtarışını açıq şəkildə nümayiş etdirir.

DƏYİŞİKLİKLƏR

Royce-un özünü təkmilləşdirmək istəyi iki ildən sonra, xalası illik təhsil haqqını ödəyə bilməyəndə qəfil dayandı. Ümidsiz Royce Londona qayıtdı və 1881-ci ildə yeni yaranmış Electric Lighting & Power Generating Company-də (EL&PG) işə başladı.

Onun yeni yaranan elektrik sahəsi üçün ənənəvi mühəndislikdən imtina etmək qərarı əslində praqmatik idi. Elektrik o zaman o qədər yeni idi ki, onun idarəetmə orqanı və ya peşəkar institutları yox idi və buna görə də heç bir imtahanlar və ya nail olmaq üçün standartlar yox idi. Mühəndislikdən fərqli olaraq, Royce-un formal təhsilinin olmaması onun inkişafına heç bir maneə deyildi.

Onun bu mövzuya olan marağı, güclü iş etikası və oxumaq həvəsi (işdən sonra ingilis və riyaziyyat üzrə axşam dərslərində iştirak edirdi) ona gətirdi ki, 1882-ci ildə indi Maxim-Weston Electric Company adlandırılan EL&PG onu Liverpul şəhərində küçə və teatr işıqlandırmasına cavabdeh olan Birinci (Baş) Elektrikçi kimi Lancashire-dəki törəmə şirkətinə göndərdi. Bununla belə, fələk yenə də ona yolunda çətinliklər yaratdı: patentlərin alınmasında kobud idarəçilik səhvi nəticəsində şirkət qəfildən müvəkkilə keçdi və 19 yaşlı Royce yenidən işsiz qaldı. 

MƏHSULİYƏTİ ÜZƏRİNƏ GÖTÜRMƏK

Keçmiş işlədiyi şirkəti resursları satmaqdansa, bacardıqlarını xilas etməyi seçsə də, Royce-un kifayət qədər gücü var idi. Özünün həvəsi, aydın (hesablanmış) risk alma qabiliyyəti və özünəinamı sayəsində o, biznesə təkbaşına başlamışdır.

1884-cü ilin sonlarında o, Mançesterdə F H Royce & Co şirkətini qurdu (onun adı Frederik Henri idi). Əvvəlcə akkumulyatorla işləyən qapı zəngləri kimi kiçik əşyalar istehsal edən şirkət yerüstü kranlar və dəmir yolu manevr qapaqları kimi ağır avadanlıqların istehsalına keçdi.

Lakin biznes inkişaf edərkən, Royce özü etmirdi. 1901-ci ilə qədər onun həddən artıq işləməsi və gərgin ev həyatı onun sağlamlığına ciddi zərbə vurdu, ehtimal olunur ki, bu, uşaqlığının məhrumiyyətlərindən ilə köklənmişdi.

Həkimi onu ofisdən qaçmaq və təmiz havadan həzz almaq üçün De Dion kvadrisikli almağa inandırdı; lakin çox keçmədən Royce-un səhhəti pisləşdi. Əsas töhfə verən amil onun şirkətin maliyyə problemləri ilə üzləşməsi ilə bağlı artan narahatlığı idi; atasının yaşadıqlarını nəzərə alsaq, bu bəlkə də onun üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən bir amil idi.

Şirkət azalan sərvətinə Almaniyadan və ABŞ-dan qiymətləri aşağı salan daha ucuz elektrik maşınlarının axınına səbəb oldu. Həmişə mükəmməllikçi olan Royce-un özü qiymət yarışına girməyə və ya məhsullarının keyfiyyətindən güzəştə getməyə hazır deyildi.

Ona istirahət lazım idi və nəticədə o, Cənubi Afrikadakı həyat yoldaşının ailəsini ziyarət etmək üçün 10 həftəlik tətil etməyə razı oldu. Uzun səfərdə o, “Avtomobil – onun tikintisi və idarə edilməsi” kitabını oxudu. Kitab onun həyatını və dünyanı dəyişəcəkdi.

ƏN YAXŞINI DAHA DA YAXŞI ETMƏK 

İngiltərəyə qayıtdıqdan sonra, Royce – indi həm əqli, həm də fiziki cəhətdən tam özünü yenilədi – və o, tətildən dərhal sonra 10 at gücünə sahib Dekovil adlanan ilk avtomobilini aldı. Onun şirkətinin maliyyə vəziyyətinin hələ də qeyri-müəyyən olduğunu nəzərə alsaq, bu, vəsaitlərin qeyri-ciddi israfı kimi görünə bilərdi; lakin əslində, bu satınalma, onun fikrincə, şirkətin gələcək çiçəklənməsinin açarı olan ağıllı və hesablanmış bir addım idi.

Çoxları düşünür ki, bu ilk avtomobil o qədər zəif və etibarsız idi ki, Royce məhs ona görə daha yaxşısını edə biləcəyinə qərar verdi. Əslində, onun tətil zamanı oxuduğu kitab artıq fikrini sıfırdan öz avtomobilini istehsal etməyə yönəltmişdi; o, artıq ‘Pritchett and Gold’ elektrik avtomobili üçün məhdud sayda elektrik mühərrikləri tədarük etmişdi. Dekovili məhz ona görə seçdi ki, bu, onun üçün mövcud olan onu sökmək və sonra özünün ən məşhur ifadəsi ilə “mövcud olanın ən yaxşısını götür və onu yaxşılaşdır” prinsipinə uyğun olaraq yığması üçün ən düzgün avtomobil idi.

O, işə üç ədəd iki silindrli 10 a.g mühərrik qurmaqla başladı: dekovil planına əsaslanan avtomobillər. Bu yeni istiqamətin şirkəti xilas edə biləcəyinə inanan yeganə adam olması onun əzmkarlığının və özünə inamının başqa bir göstəricisidir. Ən əhəmiyyətlisi, dizayn və istehsalda detallara diqqət yetirməsi, analizdən sonra komponentlərin davamlı nəzərdən keçirilməsi ilə müşayiət olunan, həyatının sonuna qədər izləyəcəyi istehsal şablonunu təyin etdi.

Bu ilk nümunələrin ardınca üç silindrli 15 a.g., dörd silindrli 20 a.g. və altı silindrli 30 a.g. müharriklər ərsəyə gəldi– bunların hər biri avtomobil dizaynında əhəmiyyətli irəliləyişləri təmsil edirdi. 1906-cı ildə, Rolls-Royce-un yaradılmasından iki il sonra baş direktor Claude Johnson Royce-u “bir model” siyasətini qəbul etməyə inandırdı. Beləliklə, Royce 40/50 a.g. 'Silver Ghost'- modelini istehsal etdi, haqlı olaraq "dünyanın ən yaxşı avtomobili" adını qazanan avtomobil.

Silver Ghost, elmi təhlil etibarlı məlumatlar təqdim etməzdən çox əvvəl Royce komponentlər üçün düzgün materiallardan istifadə etmək üçün demək olar ki, qeyri-adi instinktini nümayiş etdirdi. O, həmçinin mayelərin xüsusiyyətlərinin sürətlə dəyişdiyini bilib, ona görə Silver Ghost-un karbüratorunu müxtəlif tənzimləyici açılışlarında işə düşən üç reaktivlə dizayn etdi və bununla da “düz ləkələri” aradan qaldırdı.

EVDƏ VƏ SƏFƏRDƏ

1906-cı ilə qədər aydın oldu ki, Rolls-Royce-un Manchester-dəki “Cooke Street”-dəki işləri artıq şirkətin sürətlə genişlənən avtomobil istehsalını təmin edə bilməz. Rolls-Royce Derbi-də “Nightingale Road”-də bir sahə aldı, burada Royce tamamilə yeni, məqsədyönlü tikilmiş fabrikin tikintisini layihələşdirdi və ona nəzarət etdi. O, bu nəhəng və texniki cəhətdən mürəkkəb iş yükünün üzərinə götürdü və öz ənənəvi tələblərini bütün aidiyyəti şəxslərdən, hətta özündən də tələb edirdi.

İşinin amansız həcmini və tempini nəzərə alsaq, Royce-un 1911-ci ildə ikinci ciddi sağlamlıq problemi gözlənilməz olmadı. Yenidən istirahət təyin olundu və yay payız aylarında Johnson onu Misirə qədər uzanan bir səyahətə müşayiət etdi. Qayıdış səfərində onlar Fransanın cənubunda dayandılar, burada Royce Nitsa yaxınlığındakı kiçik “Le Canadel” kəndini çox bəyəndi. Johnson burada torpaq sahəsi aldı və Royce üçün yeni bir ev, üstəlik köməkçiləri üçün daha kiçik bir villa tikti. Royce-un özü də təbii ki, yaxınlıqdakı oteldə yerləşərək tikinti işlərinə böyük maraq göstərirdi.

Lakin onun səhhəti kövrək olaraq qalırdı. İngiltərədə təcili əməliyyata səbəb olan residivdən sonra o, sağalmağına nəzarət üçün hazır evə qayıtdı. Ömrünün qalan hissəsi üçün o, qışı Le Canadel-də, yayı isə İngiltərənin cənubunda keçirdi.

1917-ci ildən onun iqamətgahı, Qudvudda indiki Rolls-Royce Evindən cəmi səkkiz mil məsafədə, Susseks sahilindəki “West Wittering” kəndində 18-ci əsrə aid evdə yerləşirdi. Qonşuluqda “Elmstead”-ın torpaqlarında Roysun meyvəçiliyə uzunmüddətli marağı yenidən başladı. İstər-istəməz kamillik arzusunu bu fəaliyyətə də gətirdi və o, tez bir zamanda əkinçiliyin, bağçılığın bir çox sahələrində aparıcı mütəxəssisə çevrildi.

“Elmstead”-dəki məişət həyatı onun mükəmməllikçi təbiətinə daha çox işıq salır. Məsələn, hər hansı bir aşpaz olmaq istəyən bir adam yalnız kartofu “düzgün” şəkildə qaynatdıqları halda işə götürülə bilərdi - necə ki, “Cooke” küçəsində işləyən fəhlə bir dəfə süpürgədən necə düzgün istifadə ediləcəyi nəsihətini aldı.

MİRAS

İstər avtomobil komponentləri, istərsə də təyyarə mühərrikləri dizayn etsə də, Royce-un mükəmməllik axtarışı heç vaxt azalmadı; hətta o, bunun əslində əlçatmaz olduğunu bilsədə. Onun rəsm ofisi işçiləri üçün göstərişi "Sil, dəyişdir, təkmilləşdir" idi və bu davamlı təkmilləşdirmə və inkişaf prosesi onun ən böyük mühəndislik nailiyyətləri ilə nəticələndi. Onun rəhbərliyi altında 1927-ci ildə 825 at gücündə ilkin hasilatla “Buzzard” aeromühərriki quruldu. Cəmi dörd il ərzində bu mühərrik “Schneider” kubokunu qazanan “R” mühərrikinə çevrildi və son formada 2783 at gücü hasil edə bilirdi. V12 mühərriki üçün onun kontur dizaynı ölümündən üç il sonra, 1936-cı il Phantom III-də tətbiq olunmuşdu. İnstinktiv, intuitiv mühəndis olaraq o, nəyinsə düzgün göründüyü halda, doğru olduğuna inanırdı. Komponentləri yalnız gözlə qiymətləndirmək üçün onun qeyri-adi qabiliyyəti dəfələrlə düzgün olduğunu sübut etdi.

Roysun həddən artıq işləməyə meyli, çox vaxt öz sağlamlığına zərər vurması onun mükəmməlliyə can atmasının bir əlaməti idi və buna nail olmaq iradəsi çətinlik və çətinliklərdə formalaşırdı. O, bir çox uğursuzluqların və bədbəxtliklərin öhdəsindən gələn və həyatının hər bir sahəsinə öz vasvası mühəndis baxışını, zehnini və iş əxlaqını tətbiq edən, çox həvəsli - bəziləri amansız deyə bilər - bir insan idi. Və onun mənəviyyatının və əfsanəsinin gücü, hələ də doğumundan 160 il sonra onun adını daşıyan şirkəti ilhamlanndırır və ruhlandırırlar.